موفقیت تیم بریتانیایی در سال ۱۹۵۳ برای نخستین صعود موفق به قله اورست — بلندترین کوه جهان (۸۸۴۸ متر) — بی‌شک نتیجه هماهنگی، مدیریت و تلاش‌های اعضای اکسپدیشن بود. این موفقیت صرفاً به کوشش کوهنوردان محدود نمی‌شد. برای انجام این ماجراجویی و صعود که تا آن روز هیچ فردی در آن ارتفاع پا نگذاشته بود، و برای آن نیز استانداردی مشخص نشده بود نیاز به تجهیزاتی بود که در قیاس با استانداردهای امروزی شاید ابتدایی به نظر برسند، اما در آن زمان بهترین ابزار موجود بودند که توسط بهترین فن‌آوران آن دوره تولید شده بودند. تجهیزات مختلفی از جمله کپسول‌های اکسیژن، ماسک‌ها، پوشاک و به‌ویژه پوتین‌های اورست که برای صعودهای بلند طراحی شده بودند، نقش کلیدی داشتند. این نوآوری‌ها حاصل دستاورد مهندسان و مخترعان زمان خود بود.
در این مقاله، فرایند طراحی و ساخت پوتین‌های اورست، همکاری تیم اکسپدیشن با مؤسسه SATRA و ویژگیهای فنی این کفش‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.
چالش طراحی پوتین‌های اورست
پوتین‌های اورست به‌عنوان بخش کلیدی تجهیزات تیم بریتانیایی در صعود تاریخی سال ۱۹۵۳ نقش تعیین‌کننده داشتند. در آن دوران، هیچ استاندارد مشخصی برای کفش‌های ارتفاعات بسیار بلند وجود نداشت. تیم بریتانیایی به پوتین‌هایی نیاز داشت که پاهایشان را گرم نگه‌دارد، سبک باشد و امکان نصب کرامپون را فراهم کند. چکمه‌های رایج آن زمان از پوست آهو ساخته می‌شدند و به‌دلیل حجم و وزن زیاد، حرکت را دشوار می‌کردند.
تیم اکسپدیشن همکاری نزدیکی با مؤسسه SATRA آغاز کرد. این مؤسسه که مرجع تحقیقاتی در زمینه کفش بود، برای نخستین‌بار پروژه‌ای با هدف طراحی پوتین‌های کوهنوردی ارتفاع‌بالا را در دستور کار قرار داد. تیم SATRA با رویکردی نوآورانه، ایده‌های جدیدی را برای تولید پوتین‌هایی که در شرایط سخت کوهستان قابل‌اعتماد باشند، ارائه کرد.
همکاری SATRA و تیم اعزامی، طراحی و تولید نخستین نمونه‌های پوتین‌های ارتفاع‌بالا را ممکن ساخت. این پوتین‌ها می‌بایست علاوه‌بر حفظ گرما و راحتی، مقاومت لازم در برابر برف و یخ را داشته باشند. به این ترتیب، مسیر ساخت پوتین‌های انقلابی اورست آغاز شد.
همکاری SATRA و تیم اکسپدیشن
تیم بریتانیایی از همان سال قبل از آغاز اکسپدیشن با مؤسسه SATRA همکاری کرد. SATRA تجربه‌ی گسترده‌ای در زمینه طراحی کفش داشت و به‌سرعت برای نیازهای تیم پاسخ داد. مدیر تحقیقات SATRA، هری بردلی، مسئولیت توسعه یک پوتین انقلابی را پذیرفت. او با تیمی از کارشناسان ماهر SATRA، مشخصات دقیقی برای پوتین‌های اورست تعیین کرد. این تیم به اهمیت راحتی و حفاظت در سرمای شدید ارتفاعات بلند توجه ویژه داشت.
در ابتدا، SATRA چهار جفت نمونه‌ی اولیه پوتین طراحی و تولید کرد. این نمونه‌ها بر اساس تحلیل‌های دقیق و با استفاده از روش‌های نوین ساخته شدند. SATRA برای تهیه طرح مفهومی، به اندازه‌گیری‌های دقیق پای اعضای تیم نیز توجه کرد. حتی پای سر ادموند هیلاری برای این کار اندازه‌گیری شد تا بیشترین راحتی و کارایی حاصل شود.
این همکاری نوآورانه، استاندارد جدیدی را برای تولید کفش‌های کوهنوردی ایجاد کرد. همکاری نزدیک SATRA و تیم بریتانیایی، تولید پوتین‌هایی را ممکن ساخت که در تاریخ کوهنوردی ماندگار شدند.
ویژگیهای فنی و مواد اولیه
پوتین‌های اورست از مواد پیشرفته و عایق‌های جدید ساخته شدند. برای ساخت رویه، SATRA از چرم انعطاف‌پذیر و سبک استفاده کرد. این چرم ویژگی ضدآب قابل‌قبولی داشت و حرکت را آسان‌تر می‌کرد. کفی‌ها از چرم و پارچه لاستیکی ساخته شدند تا وزن پوتین کاهش یابد.
آسترهای پوتین از پارچه لاستیکی ساخته شدند و با لاتکس مهروموم شدند. درزها را به‌طور کامل با مواد ضدآب پوشاندند تا رطوبت به داخل نفوذ نکند. مهم‌ترین بخش عایق‌کاری پوتین، شش لایه کاپوک بود. کاپوک، یک الیاف طبیعی با خاصیت عایق حرارتی، فضای زیادی برای ذخیره گرما ایجاد می‌کرد.
این طراحی مدرن و استفاده از مواد جدید، وزن پوتین‌ها را به تنها ۱.۹ کیلوگرم در هر جفت رساند. این پوتین‌ها با کرامپون‌های فلزی سازگار بودند و امکان حرکت راحت در مسیرهای یخی را فراهم می‌کردند. پوتین‌های SATRA نه‌تنها سبک و راحت بودند، بلکه گرمای لازم را در ارتفاعات بلند تضمین می‌کردند.
آزمایش‌های میدانی و بهینه‌سازی
SATRA نخستین نمونه‌های پوتین را در دسامبر ۱۹۵۲ در کوه‌های آلپ آزمایش کرد. این آزمایش‌ها در شرایط واقعی صعود و در هوای سرد و یخی انجام شدند. نمونه‌های SATRA با وزنی حدود ۱.۹ کیلوگرم، بسیار سبک‌تر از چکمه‌های متداول بودند. به‌عنوان مثال، کوهنوردان سوئیسی در صعودهای پیشین از چکمه‌هایی با وزن ۲.۹ کیلوگرم استفاده می‌کردند.
بازخورد اولیه از نظر عملکرد بسیار مثبت بود. یکی از اعضای تیم در یادداشت‌هایش نوشت که هیچ‌گاه در طول نخستین حمله دچار سرمازدگی در پاها نشد. طراحان SATRA با دقت به این بازخوردها توجه کردند و نمونه‌های اولیه را اصلاح کردند. در طراحی نهایی، علاوه‌بر لایه‌های عایق و وزن کم، امکان نصب آسان کرامپون‌ها نیز گنجانده شد.
در یک بیانیه مطبوعاتی از آن زمان آمده بود: توصیف کفشی که در حال تولید است بسیار دشوار است. برای من شبیه یک کفش فوتبال منفجر شده است – در واقع بیشتر شبیه کفشی برای آدم برفی (یتی) نفرت انگیز است تا کسانی که به دنبال او می‌روند. بسیاری از مردم چکمه‌های تولیدی را غیرعادی می‌دانستند.
این فرآیند آزمایش‌های میدانی و بهینه‌سازی، موفقیت طراحی را تضمین کرد. در نهایت، پوتین‌های SATRA به تجهیزاتی مبدل شدند که در صعود نهایی اورست ۱۹۵۳ عملکرد درخشانی داشتند و با استقبال تیم صعود مواجه شدند.
نقش پوتین‌ها در موفقیت صعود
پوتین‌های SATRA نقش حیاتی در موفقیت تیم بریتانیایی در صعود به اورست داشتند. اعضای تیم در طول مسیر هرگز از سرمازدگی پا رنج نبردند. این ویژگی باعث شد تا آن‌ها بتوانند با تمرکز کامل بر چالش‌های مسیر غلبه کنند. تیم صعود همچنین تحرک و راحتی لازم را در مسیرهای پرشیب و یخ‌زده حفظ کرد.
پوتین‌های SATRA به‌خوبی با کرامپون‌های فلزی سازگار بودند. این تطبیق‌پذیری، ایمنی و سرعت حرکت در مسیرهای یخی و سنگی را افزایش داد. در همان زمان، سبک‌بودن و راحتی کفش‌ها از خستگی زودرس جلوگیری کرد. اعضای تیم به این تجهیزات اعتماد کامل داشتند و بارها کارایی آن‌ها را تأیید کردند.
همکاری فنی و آزمایش‌های میدانی در SATRA، کفش‌هایی را به تیم ارائه کرد که در شرایط دشوار و سرمای شدید کوهستان عملکرد عالی داشتند. در نتیجه، این پوتین‌ها بخش جدایی‌ناپذیر موفقیت تاریخی صعود به اورست در سال ۱۹۵۳ شدند.
تأثیر تاریخی و میراث فنی
پوتین‌های SATRA به‌عنوان یک دستاورد فنی در تاریخ کوهنوردی ماندگار شدند. این پوتین‌ها نخستین کفش‌هایی بودند که برای صعودهای ارتفاع‌بالا به‌طور ویژه طراحی شدند. SATRA حتی پای سر ادموند هیلاری و سایر اعضای تیم، از جمله شرپاها، را به‌دقت اندازه‌گیری کرد. آن‌ها کفش‌هایی را تولید کردند که به‌طور کامل متناسب با پای هر فرد بود و بیشترین راحتی و ایمنی را تضمین می‌کرد.
تعدادی از این پوتین‌های تاریخی اکنون در آرشیو SATRA نگهداری می‌شوند. برخی از این کفش‌ها هنوز آثار گل و لای مسیر اورست را در عاج‌های زیره خود حفظ کرده‌اند. سطح مقطع یکی از چکمه‌ها نشان می‌دهد که مهندسان SATRA چگونه شش لایه کاپوک را برای عایق‌کاری و ایجاد حفره‌های هوا در هم تنیدند. این طراحی، گرمای لازم را در سرمای شدید تأمین می‌کرد.
SATRA همچنین یک لایه لاستیکی بیرونی یکبار مصرف طراحی کرد. کوهنوردان این لایه را در ارتفاعات پایین که آب و رطوبت بیشتر بود، به پا می‌کردند. با رسیدن به یخ و برف ارتفاعات بالا، این لایه را جدا می‌کردند. کرامپون‌های فلزی و دیسک‌های بند هم بخشی از این طراحی کامل بود.
به گفته یکی از اعضای تیم:
“چکمه‌های ارتفاع بالا بسیار موفق بودند. هیچ وقت در طول اولین حمله نمی‌توانم به یاد بیاورم که از سرمای پا رنج می‌بردم. همانطور که می‌دانید، در کل سفر هیچ پایی سرمازده نشد”.
این دستاورد فنی، میراثی ارزشمند برای کوهنوردی به‌جا گذاشت و به‌عنوان یک الگوی موفقیت و نوآوری در طراحی تجهیزات کوهستان شناخته شد.
کلام آخر
پوتین‌های SATRA بخش جدایی‌ناپذیر صعود تاریخی اورست در سال ۱۹۵۳ بودند. این کفش‌ها نشان دادند که طراحی علمی، دقت مهندسی و همکاری نزدیک می‌تواند در دشوارترین مسیرها موفقیت‌آفرین باشد. سر ادموند هیلاری پس از صعود، به کترینگ سفر کرد و از تیم SATRA به‌خاطر تلاش‌های بی‌نظیرشان قدردانی کرد. SATRA همواره به نقشی که در این صعود موفق ایفا کرد، افتخار می‌کند و همکاری‌های خود را در تولید تجهیزات کوهنوردی پیشرفته ادامه می‌دهد.
آن‌ها یادآور می‌شوند که کوهنوردان به‌دنبال هدف‌های خود می‌روند، «چون کوه‌ها آنجا هستند»؛ بنابراین همیشه به بهترین و ایمن‌ترین کفش‌ها نیاز خواهند داشت. این یادگار تاریخی، همچنان الهام‌بخش کوهنوردان و طراحان تجهیزات است و اهمیت طراحی علمی و مهندسی دقیق را در بالاترین حد ممکن نشان می‌دهد.
گرداوری و تدوین: امیر سعید احمدی – تصاویر ارائه شده از موسسه تحقیقاتی ساترا
