جوراب کوهنوردی، بعد از کفش مناسب و کفی داخلی آن، نقش مهمی در جلوگیری از ایجاد تاول و آسیب‌های احتمالی در برنامه‌های طبیعت‌گردی و کوهنوردی ایفا می‌کند. در این مطلب، شاخصه‌های مهم برای انتخاب و خرید جوراب مناسب فعالیت های کوهنوردی را بررسی می‌کنیم و در ادامه به بررسی انواع آنها می‌پردازیم.
مقدمه
در حالی که پیچیدگی انتخاب کفش‌های کوهنوردی تا حدودی با آگاهی خریداران، مطالب تخصصی، و مشاوره تخصصی فروشندگان آسانتر شده است، این شناخت هنوز در مورد جوراب‌های کوهنوردی عمومیت پیدا نکرده است. در حالی که مشکلات پاها در حین فعالیت دقیقاً از همین‌جا آغاز می‌شود.
هنوز بسیاری از افراد با داشتن پوتین‌های مناسب و کارآمد با تکنولوژی ساخت بسیار خوب، تهیه یک جفت جوراب مناسب را کم‌اهمیت تلقی می‌کنند. به پا داشتن جوراب‌های دست‌بافت پشمی در کفش‌های بسیار مرغوب، تقریباً مانند این است که یک چهارپایه را در یک فراری نصب کنیم.
یک معادله ساده: کوه‌پیمایان و کوهنوردان به طور متوسط در هر یک کیلومتر حدود ۲۰۰۰ قدم برمی‌دارند. اگر موانع و پستی‌وبلندی‌ها را به شمار بیاوریم، تعداد قدم‌ها بیشتر خواهد شد. زمان، وزن کوله همراه، و تعداد قدم‌ها را اگر با هم حساب کنیم، خواهیم دید که چه میزان فشار را پاهای ما در حین یک روز باید تحمل کند. در این بین، کفش و جوراب کوهنوردی مناسب نقش مهمی در قابل‌تحمل شدن این حجم فشار بر پاها ایفا می‌کند، به‌خصوص برای جلوگیری از ایجاد تاول و آسیب‌های احتمالی.
شاخص‌های مهم برای انتخاب جوراب کوهنوردی مناسب
امروزه با پیشرفت صنعت تولید منسوجات با مواد پیشرفته طبیعی و مصنوعی و امکان ادغام دقیق این دو ماده با هم، انواع مختلفی از جوراب در جنس و اندازه‌های مختلف برای استفاده در شرایط متفاوت عرضه می‌شوند. از میان آنها، جوراب‌های کوهنوردی دارای خصوصیات ویژه‌ای هستند.
بنابراین، آگاهی و جمع‌آوری اطلاعات کافی از انواع جوراب‌های کوهنوردی پیش از خرید بسیار اهمیت دارد. از همین روی، در ادامه ۵ شاخص مهم برای انتخاب جوراب کوهنوردی مناسب را بررسی می‌کنیم.
آنچه در این مقاله خواهیم خواند:
برای چه نوع فعالیتی چه فصلی
درست مثل انتخاب کفش و بقیه تجهیزات که به همراه می‌بریم، اولین سوال این است: جوراب را برای چه نوع فعالیت و در چه فصلی نیاز داریم. اگر در تابستان برنامه سبک راهپیمایی یا سنگنوردی اجرا می‌کنیم، ممکن است یک جفت جوراب نازک با بالشتک کم یا حتی بدون بالشتک نیاز ما را برطرف کند. اما اگر در برنامه‌ای که کوله‌پشتی سنگینی حمل می‌کنیم یا در فصل زمستان برنامه اجرا می‌کنیم، بالشتک داشتن در ناحیه پاشنه پا، وسط پا یا روی انگشتان پا و همچنین مواد استفاده شده در جوراب و مقدار ترکیب آنها اهمیت دارد.
اندازه و سایز جوراب کوهنوردی
پیدا کردن مناسب‌ترین سایز جوراب کوهنوردی برای پای ما راحتی را در طی سفرها و پیمایش‌ها به ارمغان می‌آورد. اگر جوراب ما خیلی بزرگ باشد، باعث چین‌خوردن در کفش می‌شود. این چین‌خوردگی‌ها و سایش‌ها باعث تاول زدن پاها می‌شود. اگر هم سایز آن خیلی کوچک باشد، پاها را تحت فشار قرار می‌دهد و باعث جلوگیری از گردش مناسب خون در پاها می‌شود.
دانستن سایز پا، نه سایز کفش، برای پیدا کردن مناسب‌ترین سایز جوراب کوهنوردی به ما کمک شایانی می‌کند. جوراب‌های کوهنوردی باید هم‌سایز و به اصطلاح فیت پا باشند تا از ایجاد چین و چروک در جوراب جلوگیری شود. در غیر این صورت، به‌طور نامناسبی تبدیل به کاتالیزوری برای تاول می‌شود. بنابراین، هرگز جوراب‌های خیلی بزرگ و یا تنگ و چسبان را برای برنامه‌های کوهنوردی انتخاب نکنید.
جوراب‌های کوه‌پیمایی و کوهنوردی امروزه برای پای چپ و راست تولید می‌شوند و در قسمت پاشنه و ناحیه پنجه پا به‌صورت درز تخت و بدون دوختگی بافته می‌شوند. این کار اصطکاک را از بین می‌برد و همچنین از ایجاد نقطه فشار و اصطکاک که موجب تاول می‌شود، به‌طور محسوسی جلوگیری می‌کند.
همچنین جوراب همانند کفش در سایزهای مختلف مردانه و زنانه ساخته می‌شوند.
بلندی جوراب کوهنوردی
جوراب‌های کوهنوردی در طول‌ها و اندازه‌های مختلفی وجود دارند. از کوتاه‌ترین طول که تا بالای کفش هم نمی‌آید گرفته تا بلندترین طول که تا زیر زانوها را می‌پوشاند.
نوع کفش و نوع برنامه بلندی جوراب‌ها را تعیین می‌کند. هرچه سگک‌ها و قلاب‌های بند روی کفش بیشتر باشد، به جوراب بلندتری احتیاج داریم تا پوست پا در برابر سایش محافظت شود.
در ادامه به ۴ قد معمول در جوراب‌های کوهنوردی می‌پردازیم:
- جوراب‌های خیلی کوتاه: به حدی کوتاه هستند که از کفش دیده نمی‌شوند. محافظت کمی در برابر سایش‌های پوستی دارند و بیشتر برای پیاده‌روی‌های سبک و در بعضی موارد برای داخل کتانی سنگنوردی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- جوراب‌های مچی: کمی از جوراب‌های مورد بالا بلندتر هستند و بیشتر برای محافظت از استخوان‌های مچ پا مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای پوتین‌های کوتاه تا متوسط مناسب هستند.
- جوراب‌های متوسط: این جوراب‌ها کمی بالاتر از مچ شما قرار می‌گیرند و در برابر سایش پوتین‌ها از پاها محافظت می‌کنند. نسبتاً گسترده‌ترین جوراب‌های مورد استفاده در راهپیمایی، کوه‌پیمایی و پیمایش مسیر هستند.
- جوراب‌های بلند تا زیر زانو: این جوراب‌ها دارای تنوع کمتری هستند و بیشتر برای کوهنوردی و اسکی طراحی شده‌اند. مزیت این نوع جوراب‌ها در این است که ساق پاها را از آسیب‌های احتمالی حفظ می‌کنند و در صعودهای شبانه و گذر از مناطق پربرف و یا یخچالی، ساق پاها را گرم نگه می‌دارند.
جنس و نوع بافت جوراب کوهنوردی (پارچه)
جوراب‌های کوهنوردی به ندرت از یک ماتریال به تنهایی ساخته می‌شوند، بلکه بیشتر از ترکیب چند الیاف تهیه شده‌اند تا گرما، راحتی، دوام و خشک شدن را فراهم کنند.
در زیر به رایج‌ترین موادی که استفاده می‌شوند، اشاره می‌کنیم:
الیاف طبیعی
- پشم و کرک (مرینوس): محبوب‌ترین مواد مورد استفاده در پارچه‌های جوراب‌های کوهنوردی هستند که متخصصان نیز آنها را بخاطر ویژگیهای خاص توصیه می‌کنند. این الیاف دما را به خوبی تنظیم می‌کنند، از تعریق بیش از حد و تاول زدن جلوگیری می‌کنند. علاوه بر این، الیاف به طور طبیعی ضد میکروب هستند و بوی کمتری نسبت به پارچه‌های مصنوعی تولید می‌کنند. بیشتر جوراب‌های پشمی از پشم گوسفند مرینو تهیه می‌شوند که در مقایسه با انواع قدیمی جوراب‌های پشمی، بدون خارش هستند. برای دوام بیشتر و خشک شدن سریع‌تر، از ترکیب الیاف طبیعی و مصنوعی استفاده می‌شود.
- ابریشم: یک ماده‌ی عایق طبیعی، راحت و سبک است؛ اما به اندازه‌ی سایر جوراب‌ها بادوام نیست. معمولاً در آستر جوراب‌ها از ابریشم استفاده می‌شود.
الیاف مصنوعی
- پلی‌استر: از جمله مواد مصنوعی‌ای است که خاصیت پوشانندگی بالا دارد، رطوبت را از بین می‌برد و به سرعت خشک می‌شود. برای دوام و گرمای بیشتر، پلی‌استر را با پشم یا نایلون ترکیب می‌کنند.
- نایلون: این ماده نیز یکی دیگر از مواد مصنوعی است که گاهی به صورت ماده‌ی اولیه مورد استفاده قرار می‌گیرد. ماندگاری را افزایش داده و زمان خشک شدن را کاهش می‌دهد.
- اسپندکس یا الیاف کش‌دار: اکثر جوراب‌ها شامل مقداری از این ماده هستند. این ماده‌ی الاستیک به جوراب کمک می‌کند تا شکل خود را حفظ کرده و کمتر چروکیده شود.
ضخامت جوراب کوهنوردی
مقدار بالشتک و پدهای به کار رفته در جوراب تعیین‌کننده‌ی ضخامت و مقدار پشم مصرف‌شده در بالشتک‌ها، میزان حفظ گرما توسط جوراب را مشخص می‌کند. ضخامت جوراب کوهنوردی برای نوع برنامه و فصل اجرای برنامه حائز اهمیت است. در ادامه به چند نوع از آن اشاره می‌شود:
- جوراب‌هایی بدون بالشتک و با بالشتک بسیار کم: این جوراب‌های فوق سبک برای هوای گرم طراحی شده‌اند. جریان هوا به خوبی در آنها برقرار است و کمی پد در آنها به کار رفته است. یکی از کاربردی‌ترین جوراب‌های این دسته، جوراب‌های بیس هستند که بعضی افراد دوست دارند زیر یک جفت جوراب با وزن بیشتر آنها را بپوشند. جوراب‌های بیس به دلیل توانایی خشک نگه‌داشتن پا هنگام خیس شدن کفش بسیار محبوب بودند اما امروزه بسیاری از جوراب‌ها این عملکرد را دارند و جوراب‌های بیس به اندازه گذشته محبوبیت ندارند. با این حال، اگر حس می‌کنید این جوراب‌ها برای شما مناسب هستند، آنها را انتخاب کنید.
- جوراب‌های با بالشتک کم: مناسب برای شرایط گرم‌تر، این جوراب‌ها دارای الیاف سبک هستند و رطوبت را کاهش می‌دهند. نسبتاً نازک هستند اما در قسمت‌هایی مانند پنجه و پاشنه‌ی پا، به دلیل وجود بالشتک الیاف طبیعی، ضخیم‌تر می‌شوند.
- جوراب‌های با بالشتک متوسط: این جوراب‌ها با داشتن مقادیر بیشتری از بالشتک الیاف طبیعی در پنجه و پاشنه، گرمای کافی در شرایط نسبتاً سرد را فراهم می‌کنند.
- جوراب‌های با بالشتک زیاد: این دسته، ضخیم‌ترین و گرم‌ترین جوراب‌ها هستند؛ برای سفرهای سرد و طولانی و دماهای سرد مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای طبیعت‌گردی و برنامه‌های سبک معمولاً توصیه نمی‌شوند.
انواع جوراب کوهنوردی
بسیاری از تولیدکنندگان با نام‌گذاری یا استانداردهای مخصوص خود کار می‌کنند. در ادامه به یکی از تقسیم‌بندی‌های انواع جوراب کوهنوردی که عمومیت دارد می‌پردازیم:
توضیح کوتاه: ترجمه کلمه Weight برابر است با « وزن» . بنظرم کلمه «وزن» برای تعیین طبقه‌بندی جوراب قدری نا فرم است، از همین روی برای (Mid weight) و (Heavy Weight). از کلمه «ضخیم» استفاده کردم.
- جوراب‌های بیس یا آستری (Liner Socks): این جوراب‌ها هم می‌توانند تنها پوشیده شوند و هم با یک لایه دیگر. طراحی آن به گونه‌ای است که بافت نازکی دارد تا رطوبت را خارج کرده و پا را خنک، خشک و راحت نگه دارد.
- جوراب‌های سبک (Light Weight): این جوراب‌ها برای پیاده‌روی، بالا رفتن از شیب‌ها و کوه‌پیمایی در هوای گرم مناسب هستند. در بافت خود حجم کم تا متوسطی دارند و در قسمت پاشنه و جلوی پا ضخیم‌تر هستند. قسمت بالایی نازک‌تر است و قابلیت تنفس بیشتری دارد و مناسب برای پوشیدن با جوراب‌های Liner.
- جوراب‌های نیمه ضخیم (Mid Weight): این جوراب‌ها در سرتاسر خود بالشتک و ضخامت دارند. برای کوه‌پیمایی، راهپیمایی و کوهنوردی (صعودهای بارکشی) مناسب هستند و می‌توان روی جوراب‌های بیس پوشید.
- جوراب‌های ضخیم (Heavy Weight): این جوراب‌ها بیشترین عایق را در هوای سرد و فعالیت‌های زمستانی فراهم می‌کنند. ویژگی این جوراب‌ها این است که بین کفی کفش و پا عایق شده و گرمای بیشتری را حفظ می‌کنند. ساق آنها معمولاً بلندتر است و می‌توان آنها را به‌صورت لایه‌ای پوشید.
علاوه بر این، جوراب‌های دیگری هم وجود دارند که برای شرایط و محیط خاص در نظر گرفته شده‌اند، مانند:
- جوراب‌های ضد باد٫ جوراب‌های پر یا الیاف مصنوعی٫ جوراب‌های هوشمند و المنت‌دار (برای تولید گرما با باتری)٫ جوراب‌های ضد آب٫ جوراب‌های انگشتی (که در حقیقت جوراب کفشی هستند)
نکات مراقبت از جوراب کوهنوردی
رعایت بهداشت و پاکیزگی شخصی و محیط از اصول اولیه کوهنوردی است. در صورتی که شرایط به ما اجازه می‌دهد، بعد از هر برنامه و در حین برنامه چند روزه از شستشوی پاها و جوراب‌ها غافل نشویم.
عمر مفید جوراب‌ها بستگی به تعداد برنامه و نوع شستن آنها دارد. قبل از فرسودگی کامل و یا سوراخ شدن بهتر است جایگزین شوند.
چند توصیه
- در خرید جوراب، در حد توان مثل بقیه تجهیزات کوهنوردی، سعی کنید بهترین و مرغوب‌ترین نوع آن را تهیه کنید. تکیه کلامم “مرغوب‌ترین” است نه “گران‌ترین”.
- ترکیبی از پشم مرینو و الیاف مصنوعی، جوراب را گرم و مقاوم می‌کند. در زمستان گرم و در تابستان تا اندازه‌ای عایق گرماست و به اشکال و اندازه‌های گوناگون (ساق کوتاه، متوسط، بلند) و رنگ‌های متنوع تولید می‌شوند. همچنین کمتر بو می‌گیرند و زودتر خشک می‌شوند.
- یک کوله خالی شامل بادگیر، کیف کمک‌های اولیه، یک چراغ قوه (پیشانی)، نقشه، قدری تنقلات و یک دست لباس رزرو. در بین ست لباس رزرو، یک جفت جوراب اضافی را حتماً بگنجانید. وزنی ندارد اما وقتی لازم شود بسیار ارزشمند است.
- سعی کنید به مرور زمان چند ست جوراب در ضخامت‌های مختلف در بین البسه طبیعت‌گردی خود داشته باشید. در شرایط زمستانی، در صورتی که حجم داخلی کفش اجازه می‌دهد، از دو لایه جوراب استفاده کنید.
- جوراب پر برای استفاده فقط در داخل کیسه خواب، داخل چادر و کیسه بیواک است.
جمع‌بندی
برای انتخاب جوراب کوهنوردی مناسب، توجه به نوع فعالیت، فصل و کیفیت الیاف بسیار مهم است. رعایت نکات بهداشتی و استفاده از جوراب مناسب در شرایط مختلف، راحتی و ایمنی را تضمین می‌کند.
گرداوری و تنظیم: امیر سعید احمدی
منبع تصاویر : https://www.nytimes.com/wirecutter/reviews/best-hiking-socks/
